Frans de Waal overleden

Vorige week overleed Frans de Waal. Voor mij was ie één van de inspiratiebronnen voor mijn boek. Hij was één van de eersten die mensapen op dezelfde hoogte als mensen zetten, en ze vanuit die blik bestudeerde. Zoals het Parool schreef: “Frans de Waal haalde de Aap omhoog en de Mens iets naar beneden.

Frans de Waal werd beroemd met zijn studie van een kolonie Chimpansees in Burger’s zoo in Arnhem. Hij volgde daar de interne politiek binnen zo’n kolonie met de machtsstrijd tussen Alf- aap en zijn uitdager Yeroen. Hij publiceerde hier in 1982 het boek “Chimpanseepolitiek” over.

Deze blik op Mensapen was revolutionair. Het waren geen machines, maar maakten net zulke afwegingen als wij, met rituelen als vlooien die een rol speelden in dat soort processen. Van dit onderzoek maakte ik dankbaar gebruik voor mijn hoofdstuk over samenwerken tussen mensen. Immers, elke apensoort bleek zijn eigen machtsverhoudingen te kennen. Die verhoudingen dienen als spiegel voor onze eigen hiërarchische structuren.

Frans de Waal vertrok na zijn onderzoeken hier naar Amerika, waar hij aan de Emory Universiteit van Atlanta wereldwijde faam verwierf. Hij hoorde volgens Time zelfs bij de ‘100 meest invloedrijke mensen van de wereld’. Naast apen heeft hij ook veel werk gedaan met Olifanten. Hij bewees dat ook deze zelfbewustzijn hebben door ze de zogenaamde ‘spiegeltest‘ te laten ondergaan. De onderzoeker brengt iets aan op het voorhoofd van het dier. Als ze dan voor de spiegel zien dat dat dier in de spiegel iets op zijn hoofd heeft, maar dat eigenlijk hunzelf betreft, dan is er enige mate van zelfbewust zijn.

Zelf heb ik De Waal helaas nooit mogen ontmoeten. Ik zou hem in 2020 gaan zien in Nijmegen, maar ja: Covid…

De Waal overleed op 14 maart aan maagkanker in zijn woonplaats Atlanta. Om zijn leven te vieren kan je hieronder het stuk van het hoofdstuk over samenwerken waar ik hem diverse malen citeer gratis downloaden.